Σαν σήμερα πριν 59 χρόνια, ένα μνημόσυνο εξελίχθηκε σε πρωτοφανή τραγωδία!!

 

Μια ημέρα σαν σήμερα, πριν από 59 χρόνια, ένα ολόκληρο χωριό στην ορεινή Ναυπακτία βρέθηκε να δίνει μάχη με το θάνατο. Δεν επρόκειτο για κάποια μάχη. Ούτε για κάποια βεντέτα μεταξύ οικογενειών. Τα κόλλυβα από ένα μνημόσυνο ήταν δηλητηριασμένα με παραθείο! Η κατανάλωση τους σκότωσε 17 άτομα, ανάμεσά τους και πολλά μικρά παιδιά, και έστειλε άλλα 100 άτομα στο νοσοκομείο όπου έδωσαν μάχη για να κρατηθούν στη ζωή. Ένα μοιραίο λάθος, η κακιά στιγμή, το παραθείο αντί για τη ζάχαρη και το μνημόσυνο μετατράπηκε σε μια ανείπωτη τραγωδία που συντάραξε ολόκληρη τη χώρα. Μια τραγωδία που στάθηκε η αφορμή για να αλλάξει μια και καλή η νομοθεσία σχετικά με τα φυτοφάρμακα.

Τα θανατηφόρα κόλλυβα

Το πρωί της 12ης Ιουλίου του 1964, στον συνοικισμό Αποστολέικα του χωριού Στύλια της ορεινής Ναυπακτίας η ατμόσφαιρα ήταν βαριά. Συγγενείς και φίλοι του Νικόλαου Αποστόλοπουλου, μαζεύτηκαν στον Ιερό Ναό της Αγίας Τριάδας που βρίσκεται στο χωριό προκειμένου να συμμετάσχουν στο μνημόσυνο που γινόταν στη μνήμη του. Όπως γίνεται σε κάθε μνημόσυνο έτσι και σε αυτό, μετά το τέλος προσφέρονται στη μνήμη του νεκρού κόλλυβα.

Τα κόλλυβα, για τους αρχαίους Έλληνες, ήταν γλυκίσματα από βρασμένο σιτάρι. Η λέξη «κόλλυβος» αρχικά σήμαινε το νόμισμα μικρής αξίας, που τοποθετούσαν πάνω στο τάφο. Στη σύγχρονη εποχή τα κόλλυβα είναι ένα θρεπτικό και νόστιμο γλυκό που έχουμε συνδυάσει με τη γλυκιά ανάμνηση αγαπημένων προσώπων που έχουν φύγει από τη ζωή. Θεωρητικά τα κόλλυβα πρέπει να έχουν εννέα υλικά όσα και τα αγγελικά τάματα. Σύμφωνα με την παράδοση αυτά είναι: Το στάρι που συμβολίζει τη γη, οι σταφίδες που θυμίζουν το Χριστό ο οποίος στο Ευαγγέλιο ονομάζεται «Άμπελος αληθινή». Ο μαϊντανός (ή ο δυόσμος) για τον χλοερό τόπο της ανάπαυσης, το ρόδι για τη λαμπρότητα του Παραδείσου. Η κανέλλα σχετίζεται με το μύρο που άλειψαν οι μυροφόρες τον Χριστό. Τα καρύδια και τα αμύγδαλα είναι σύμβολα γονιμότητας, τα κουφέτα θυμίζουνε τα κόκκαλα που μονό αυτά δε λιώνουν και βέβαια η ζάχαρη που συμβολίζει τη γλυκύτητα του παραδείσου. Στην περίπτωση του μνημοσύνου του Νικόλαου Αποστολόπουλου στο χωριό της ορεινής Ναυπακτίας, ο θάνατος «παραμόνευε» στη ζάχαρη.

Λίγη ώρα μετά την ολοκλήρωση της τελετής και αφού πλέον οι χωριανοί έχουν πάρει τον δρόμο για τα σπίτια τους, αρχίζει να γίνεται ξεκάθαρο πως κάτι δεν πάει καλά, αφού πάρα πολλοί κάτοικοι έχουν αρχίσει να παραπονιούνται πως δε νιώθουν καθόλου καλά. Όσο περνούσαν τα λεπτά η κατάσταση χειροτέρευε μέχρι που δεκάδες κάτοικοι, ο ένας μετά τον άλλο, σωριάζονταν στο έδαφος, ουρλιάζοντας από αφόρητους πόνους.

Μητέρες έβλεπαν τα παιδιά τους να πεθαίνουν μπροστά στα μάτια τους χωρίς να μπορούν να τα βοηθήσουν. Κατατρομαγμένα παιδιά έβλεπαν τους γονείς τους να σωριάζονται στο έδαφος και να αφήνουν την τελευταία τους πνοή. Μέσα σε λίγη ώρα ο θρήνος και ο πόνος έχουν εξαπλωθεί σε ολόκληρο το χωριό. «Όταν τελείωσε το μνημόσυνο, ο νεωκόρος μας μοίρασε τα κόλλυβα. Όλοι πήραμε. Μετά από λίγο, το κοριτσάκι μου, η Ελευθερία, μου είπε: ''Μητέρα με πονάει η κοιλιά μου!''. Δεν έδωσα σημασία στα λόγια της. Σχεδόν ταυτόχρονα, τα ίδια λόγια μου είπε και ο Αριστείδης μου. Φύγαμε αμέσως και πήγαμε στο σπίτι, όπου τους έβρασα ρίγανη. Μα σε λίγο, πρώτος ο Αριστείδης και μετά η Ελευθερία μου ξεψύχησαν στην αγκαλιά μου», αφηγήθηκε η Χρυσούλα Αποστολοπούλου, η οποία έχασε δύο παιδιά.

Σύμφωνα με τα ρεπορτάζ, ο 38χρονος Κωνσταντίνος Αλεξόπουλος χτυπούσε το κεφάλι του στο σίδερο του κρεβατιού, φωνάζοντας: «Θέλω τα παιδάκια μου και τη γυναικούλα μου». Ο τραγικός πατέρας έχασε τα τρία παιδιά του, την 9χρονη Αρετή, τον 6χρονο Θανάση, τη 5χρονη Αγγελική και την αγαπημένη του σύζυγο Βασιλική!

Γιατρός δεν υπήρχε, το χωριό ήταν ορεινό (700 μέτρα υψόμετρο). Η Σύμη το πρώτο χωριό που είχε κοινοτικό ιατρείο βρισκόταν αρκετά μακριά. Δυο ώρες δρόμος. Οι κάτοικοι ήταν καταδικασμένοι. Ο ένας μετά τον άλλο άφηναν την τελευταία τους πνοή. Οι ζωντανοί προσπαθούσαν να βοηθήσουν αλλά, στην πραγματικότητα, το μόνο που μπορούσαν να κάνουν ήταν να συγκεντρώνουν τα πτώματα στη μικρή πλατεία του χωριού, δίπλα στην εκκλησία, και να τα σκεπάζουν με κουβέρτες.

Ο απολογισμός μιας ανείπωτης τραγωδίας

Μέσα στον πανικό, ένας από τους χωριανούς είχε μια έξυπνη ιδέα η οποία έσωσε πολλούς ανθρώπους. Ανέβηκε στην ταράτσα του σπιτιού του και άρχισε να πυροβολεί με την κυνηγετική του καραμπίνα. Πολλές φορές και συνεχόμενα. Για να τον ακούσουν οι χωροφύλακες, να θεωρήσουν πως κάτι συμβαίνει και να σπεύσουν εκεί. Και όντως έτσι έγινε. Οι χωροφύλακες που πήγαν πρώτοι βρέθηκαν μπροστά σε μια τρομακτική εικόνα.

Ειδοποιήθηκαν αμέσως οι γιατροί της ευρύτερης περιοχής να σπεύσουν. Ήρωας μέσα σε εκείνες τις στιγμές φρίκης ο αγροτικός γιατρός Βασίλης Σιδέρης από την Εύβοια ο οποίος για να πάει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα στο χωριό έπεσε με το μοτοσακό του και έσπασε το πόδι του. Κουτσαίνοντας και με φρικτούς πόνους, πήγε στη Στύλια και έκανε ότι καλύτερο μπορούσε. Όσες φορές του είπαν να τον μεταφέρουν στο νοσοκομείο εκείνος αρνήθηκε. Το έκανε μόνο όταν έφυγε και ο τελευταίος που από τους κατοίκους του χωριού που χρειαζόταν την βοήθεια του.

«Ήταν κάτι το τρομερό. Όταν έφτασα, μια ώρα μετά τη διανομή του σταριού, βρήκα το χωριό πνιγμένο στο μοιρολόι. Τα παιδιά θρηνούσαν τους γονείς των, οι επιζήσαντες αγωνιούσαν για τους συγγενείς τους. Πενήντα άτομα είχαν συγκεντρωθεί μπροστά στο καφενείο, όπου πηγαίνουν μετά την εκκλησία και ήσαν σε κωματώδη κατάσταση. Όταν έφτασα 15 ήσαν κιόλας νεκροί. Τους άλλους μόνον ένας Θεός μπορούσε να τους γλιτώσει. Άρχισα αμέσως τον αγώνα. Ενέσεις, άνθρακας, τεχνητές αναπνοές, πλύσεις στομάχων, ακόμη και αφαίμαξις. Όταν αργότερα ήλθαν δύο άλλοι γιατροί από τη Ναύπακτο, χωρισθήκαμε σε συνεργεία και το έργο μας ήταν περισσότερο αποτελεσματικό. Κάναμε περί τις 700 ενέσεις με τους άλλους γιατρούς», είχε δηλώσει ο ηρωικός γιατρός. Κάποιος βρήκε ένα τηλέφωνο και έκανε μια σπαρακτική έκκληση στο υπουργείο Πρόνοιας. «Οι κάτοικοι του χωριού μας πεθαίνουν ο ένας μετά τον άλλον. Βοήθεια!».

Λίγα λεπτά αργότερα «εις τό υπουργείον εθνικής αμύνης κτυπά τό τηλέφωνο 663-967 τού γραφείου επιχειρήσεων ΓΕΑ, Ό πρόεδρος της βουλής κ. Αθανασιάδης – Νόβας αναφέρει, ότι 200 άνθρωποι πεθαίνουν αβοήθητοι, από δηλητηρίαση μέσα σε φρικτούς πόνους και ζητούν την βοήθεια τών ενόπλων δυνάμεων.Το ''σύστημα διασώσεως'' της ελληνικής βασιλικής αεροπορίας ελειτούργησεν ακαριέως». Μέσα σε λίγες ώρες, το Υπουργείο, το Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας και οι τοπικές υγειονομικές και στρατιωτικές Αρχές κινητοποιήθηκαν για την διάσωση των κατοίκων της Στύλιας. Το απόγευμα δύο ελικόπτερα έφυγαν από το αεροδρόμιο της Ελευσίνας με προορισμό το ορεινό χωριό της Ναυπακτίας. Οι ισχυροί άνεμοι καθυστέρησαν την επιχείρηση διάσωσης. Τελικά, χάρη στην αερογέφυρα που δημιουργήθηκε μεταφέρθηκαν 39 άτομα στο Γενικό Νοσοκομείο της Πάτρας. Τελικά, όσο υπεράνθρωπες και να ήταν οι προσπάθειες, 17 άνθρωποι, ανάμεσά τους και πέντε μικρά παιδιά από 4 έως 9 ετών, είχαν χάσει τη ζωής τους, ενώ δεκάδες άλλοι μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο και έδωσαν μάχη για να κρατηθούν στη ζωή.

Σε ό,τι αφορά τα αίτια της τραγωδίας, ο εισαγγελέας Μεσολογγίου διέταξε τη σύλληψη της Γιαννούλας Αποστολοπούλου, του γιου της Γρηγόρη και της κόρης της Κατερίνας ως ενόχους για την ομαδική δηλητηρίαση. «Οι ανωτέρω ετέλουν το μνημόσυνον του συζύγου της πρώτης και πατρός των άλλων, και εις την οικίαν των παρεσκευάσθησαν τα κόλλυβα εις τα οποία ανεμίχθη αντί συμπληρωματικής ζακχάρεως, δια να ''γλυκάνουν τα σπερνά'', ποσότης παραθείου», όπως αναφερόταν στο πόρισμα.

Αυτό που είχε συμβεί ήταν πως ο 35χρονος Γρηγόρης Αποστολόπουλος  την προηγούμενη μέρα του μνημόσυνου, αγόρασε από το παντοπωλείο του χωριού τα υλικά για τα κόλλυβα προκειμένου να τα μαγειρέψουν η μητέρα και η αδερφή του. Αγόρασε επίσης και 70 γραμμάρια παραθείο για τα κτήματά του. Το μοιραίο λάθος ήταν πως δεν έβαλε στην άκρη το επικίνδυνο δηλητήριο. Ούτε η μητέρα, ούτε η αδερφή του κατάλαβαν το λάθος αυτό και έτσι αντι για ζάχαρη άχνη έβαλαν στα κόλλυβα το παραθείο που οπτικά είναι σχεδόν ίδιο. Στις 16 Φεβρουαρίου 1964, το Τριμελές Εφετείο της Πάτρας καταδίκασε σε τέσσερα χρόνια φυλάκισης τον 35χρονο για ανθρωποκτονία εξ αμελείας.